مقدمه:
استاندارد ساخت و ساز مقوله‌ای بسیار مهم است. چرا که علاوه بر محیطی برای زندگی و آرامش، تاثیر بسیار بالایی به واسطه زیبایی و جلوه‌های بصری بر روحیه انسان‌ها می‌گذارد، از بسیاری جهات دیگر نیز اهمیت فراوانی دارد.
مباحث بسیاری درباره اصول طراحی در ساخت و ساز است. زیرا طراحی و نمای ساختمان جلوه‌های اولیه آن را به نمایش می‌گذارد به طوری که در همان نگاه اول مخاطب می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند، نما و طراحی ساختمان باید به گونه‌ای باشد که هم اصول و مبانی مرتبط با کاربری سازه در آن رعایت شده باشد و هم با حفظ ارزش‌های بصری مهمترین عناصر تاثیر گذار بر روی مخاطب را در برگیرد.
استاندارد ساخت‌وساز و عوامل حیاتی آن
استاندارد ساخت و ساز، طراحی و اهمیت ساختمان‌سازی هر روزه در جامعه پررنگ‌تر می‌شود. همه ما به‌خوبی بر اهمیت اجرای اصول استاندارد طراحی در ساخت‌وساز به ویژه در پروژه‌های ساختمانی مدرن و دارای دکوراسیون و طراحی حرفه‌ای واقف هستیم. قطع به یقین هرچه این اصول و مبانی را با جزئیات بیشتری به اجرا دراوریم نتیجه کار پخته‌تر و حرفه‌ای‌تر خواهد شد.
افزایش ایمنی سازه، کاهش هزینه و افزایش سرعت ساخت، افزایش بهره وری سازه و… از اهداف طراحی سازه‌ها در نظر گرفته می‌شوند. همچنین از مهمترین جنبه‌های احداث سازه و ساختمان سازی مسائل مربوط به استحکام و ایمنی در جهت حذف خسارت‌های جانی و مالی آنها است. برای این مهم بایستی مکان جغرافیایی احداث سازه، مصالح مورد استفاده و … در نظر گرفته شود. از دیگر موارد قابل بررسی در امور مربوط به ساخت وساز مبحث انرژی است.
سازمان استانداردسازی (ISO) با دانش شناخت اطلاعات دقیق از اصول طراحی و مهندسی و همچنین به‌کارگیری نظرات مهندسان و خبرگان، چندین استاندارد در این حوزه تدوین کرده است. در این مقاله نگاهی به ساخت‌وساز اصولی داشته‌ایم و دراین زمینه استانداردهای کمتر شناخته شده‌ای را مورد بررسی قرار داده‌ایم.
استانداردهای ایزو در حوزه ساخت‌وساز
ایزو ۹۸۳۶ (استانداردهای عملکرد در ساختمان، تعریف و محاسبه شاخص‌های مساحت و فضا) تعریف و محاسبه شاخص‌های سطح و حجم را مشخص می‌کند. در تعریف اندازه‌گیری منطقه، از سه مفهوم اندازه‌گیری استفاده کرده‌اند:
شاخص‌های سطح و حجم به‌دست‌آمده از اندازه‌گیری فضاها در ساختمان‌ها مبنایی برای مقایسه نسبت فضا یا حجم است که می‌تواند به صورت کاربردی مورد استفاده قرار گیرد. این اصول به عنوان مقادیر تقریبی برنامه‌ریزی، می‌توانند کمک به سزایی برای پیشرفت‌های بعدی باشند.
رجوع به شاخص‌های سطح و حجم در ارزیابی ساختمان‌هایی که در حال حاضر وجود دارند یا در مرحله برنامه‌ریزی هستند، به‌طور غیرمستقیم نشان‌دهنده ویژگی‌های اقتصادی خاصی از ساختمان است.
رابطه بین مساحت اشغال شده توسط ساختمان و منطقه قابل استفاده نشان می‌دهد که آیا از هزینه‌های ساختمان و مصالح به بهترین نحو استفاده شده است یا خیر. بنابراین، این استاندارد مبنایی را برای به حداقل رساندن هزینه‌های جاری با محدود کردن مقدار فضا و هزینه مواد فراهم می‌کنند.
محدوده کاربرد ایزو ۹۸۳۶
اگرچه روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری مساحت در سراسر جهان بسته به کشور یا نوع ساختمان‌ها وجود دارد، همه روش‌های اندازه‌گیری به دلیل ناتوانی در شناسایی مساحت واقعی لزوماً کاربرد عملی ندارند؛ بنابراین این سند صرفاً برای استفاده عملی در اندازه‌گیری تخصص دارد.
23045 ISO
این استاندارد (طراحی محیط ساختمان، رهنمودهایی برای ارزیابی بازده انرژی ساختمان‌های جدید) رهنمودهایی را برای معرفی نیازهای انرژی در فرایند طراحی و یا دستیابی به روش‌های طراحی شده برای بهره‌وری انرژی برای ساختمان‌های جدید ارائه می‌دهد.
دامنه کاربرد و اهداف ایزو ۲۳۰۴۵
اهداف استاندارد ساخت‌وساز بین‌المللی به طراحان و دست اندرکاران در هنگام جمع‌آوری و ارائه داده‌های مفید در مراحل مختلف فرآیند طراحی که مورد نیازاست، کمک می‌کند. همچنین تعاریف ساختمان را که توسط طراحان ساختمان تهیه شده است، برآورده می‌سازد. این استاندارد بین‌المللی برای ساختمان‌های جدید اعمال می‌شود و برای تجهیزات تهویه مطبوع فضا و نیروگاه گرمایش در ساختمان های جدید قابل اجرا است.
11855 ISO
سری ایزو ۱۱۸۵۵ (طراحی محیط ساختمان – طراحی، ابعاد، نصب و کنترل سیستم های گرمایش و سرمایش تابشی تعبیه شده در ساختمان) که شامل بخش‌های زیر است:
16813 ISO
این استاندارد بین‌المللی (طراحی محیط ساختمان، محیط داخلی، اصول کلی) اصول کلی طراحی استاندارد ساخت‌وساز را با درنظرگرفتن محیط داخلی سالم برای ساکنان و حفاظت از محیط‌زیست برای نسل‌های آینده ایجاد می‌کند. ایزو ۱۶۸۱۳ رویکردی را ترویج می‌کند که در آن طرف‌های مختلف درگیر در طراحی محیط ساختمان با یکدیگر همکاری می‌کنند تا یک محیط ساختمانی پایدار را فراهم سازند.
863 ISO
استاندارد بین‌المللی ایزو ۸۶۳ (سیمان، روش‌های آزمایش، آزمون پوزولانیت برای سیمان‌های پوزولانی) روش اندازه‌گیری پوزولانی‌ات سیمان‌های پوزولانی را توصیف می‌کند. پوزولان‌ها موادی بر پایه سیلیکات هستند که با هیدروکسید کلسیم (آهک) تولید شده توسط سیمان هیدراته کننده واکنش نشان داده و مواد سیمانی اضافی تشکیل می‌دهند. میزان سیمانی شدن مواد متشکل سیمان افزایش‌یافته و چسبندگی سیمان را بیشتر می‌کند.
13153 ISO
این استاندارد (چارچوب فرایند طراحی برای صرفه‌جویی در انرژی ساختمان‌های مسکونی و تجاری کوچک یک خانواده) چارچوبی از فرایند طراحی را برای ساختمان‌های مسکونی کوچک تک‌خانواری و تجاری صرفه‌جویی در انرژی با نسبت مصرف انرژی به‌عنوان معیار اصلی مشخص می‌کند. در گسترش فناوری‌های صرفه‌جویی در انرژی طراحان مهمترین نقش را ایفا می‌کنند. زیرا اغلب تصمیمات نهایی را در مورد اینکه فناوری‌های صرفه‌جویی در انرژی باید اتخاذ شوند و همچنین کدام فناوری‌های صرفه‌جویی در انرژی باید در پروژه‌های ساختمان به کار گرفته شوند، اتخاذ می‌کنند.
ISO 29581–1
29581-1 ایزو (سیمان، روش‌های آزمایش)، قسمت ۱: (تجزیه‌وتحلیل توسط شیمی مرطوب) روش‌های مرجع و در موارد خاص یا یک روش جایگزین برای تجزیه‌وتحلیل سیمان توسط شیمی مرطوب را مشخص می‌کند.
موارد استفاده از این استاندارد : روش‌هایی را توصیف می‌کند که عمدتاً در سیمان‌ها اعمال می‌شوند و به بررسی مرغوبیت سیمان و بتن مورداستفاده در ساخت‌وساز می‌پردازد، اما می‌توانند در مورد مواد تشکیل‌دهنده آنها نیز استفاده شوند.
استانداردهای ساختمان‌سازی ملی
با وجود انواع استاندارد ساخت‌وساز بین‌المللی ISO، سازمان استاندارد ملی ایران برخی استانداردها را در زمینه ساختمان سازی تدوین کرده است. از جمله این استانداردها میتوان به مسائلی همچون مقاومت و استحکام سازه، ایمنی در برابر آتش‌سوزی، نوع مصالح، همچنین فواصل و قوانین مرتبط با شهرسازی نام برد.
جمع‌بندی
ساختمان سازی از صنایع بسیار مهم در شهرسازی محسوب می‌شود. لذا استاندارد ساخت‌وساز اهمیت ویژه‌ای در صنعت ساختمان و اقتصاد کشور دارد. در صورتی که استانداردهای لازم در این صنعت رعایت نشود، آسیب‌های جدی مالی و جانی به ساکنین، مالک و اقتصاد کشور وارد خواهد شد.
