مقدمه:
نیروی کار درهر کشور، به خصوص کشورهای در حال توسعه، بخش مهمی از سرمایه‌های ملی شناخته شده واساس توسعه اقتصادی و اجتماعی محسوب می‌شود.
جان نیروی انسانی برای انجام یک کار در هر زمان و مکانی، مهم‌ترین فاکتورقابل توجه هست که تنها با حفظ و رعایت نکات مربوط به اچ اس ای(HSE) صورت می‌پذیرد.
شاید در ابتدای کار قوانین مربوط در این حوزه ، امر ساده‌ای بنظر برسند اما بسیار حائز اهمیت هستند.
در این مقاله سعی داریم به زبان ساده با مبحث اچ اس ای آشنا شویم.
تاریخچه HSE:
بحث بهداشت حرفه‌ای، به عنوان یک تخصص ویژه تقریبا جدید است اما مفاهیم مطرح شده در آن، از زمان‌های بسیار دور مورد توجه بوده است.
نخستین پزشکی که به توصیف بیماری های ناشی از شغل‌های گوناگون پرداخت رامازینی بو.د او نخستین فردی بود که به پزشکان پیشنهاد داد، به هنگام پرسش از شرح حال بیماران خود، شغل او را نیز جویا شوند. چرا که ممکن است ارتباطی نزدیک میان شغل فرد و بیماری او وجود داشته باشد.
امروزه، نیز این پرسش بسیار مهم در شرح حال‌نویسی همه بیماران استفاده می‌شود زیرا پس از تحقیقات رامازینی، عوارض ناشی از کار، بیشتر مورد توجه پزشکان قرار گرفت. در ایران نیز قبل از انقلاب وزارت بهداری وقت و وزارت کار و امور اجتماعی بر نیروی کار و بهداشت ایمنی کارکنان و کارگران نظارت داشتند. پس از انقلاب اسلامی وزارت کار و امور اجتماعی با همراهی وزارت بهداری وقت، بر نیروی کار و بهداشت و ایمنی کارگران و کارکنان نظارت داشتند.
در سال 1362با نظارت بر بهداشت محیط کار و کارگر بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفت.
همچنین اداره‌ای نیز با عنوان اداره بهداشت حرفه‌ای تاسیس شد تا مسئولیت حفظ و ارتقای سلامت نیروی شاغل کشور را در مشاغل گوناگون جامعه عهده‌دارشود. جالب است بدانید توسط سازمان بین المللی کار روز ۸ اردیبهشت که مصادف با 28 آوریل است در تقویم جهانی با عنوان روز جهانی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی محیط کار ثبت شد.
تعریف HSE
در واقع HSE مخفف شده Health Safety Environment است. باید بدانید که Health به معنی بهداشت و Safety به معنی ایمنی و در نهایت Environment به معنی محیط زیست است.
در بنیان‌گذاری (پایه‌ریزی) قوانین بهداشت حرفه‌ای این کلمات سه پایه اصلی و اساسی هستند که کمک می‌کند سلامت نیروی کار را بالا برد و در جهت محافظت از آنها قدم برداشت.hse در حقیقت می‌تواند سه پارامتر ایمنی، محیط زیست و بهداشت را در پروژه‌های مختلف تحت نظر خود در آورد. چیزی که در این رابطه بسیارمهم و حائز اهمیت است، آموزش کارکنان در مورد بهداشت و ایمنی مطابق با استانداردهای HSE است.
مهندسی بهداشت یا بهداشت کار در ساختار اچ اس ای شامل دانش زیر میباشد:
در حالت کلی دانش ارزشمندHSE در بسیاری از علوم مانند شیمی، فیزیک، مهندسی، ریاضیات، پزشکی، فیزیولوژی، آمار و نیز علوم انسانی ریشه دارد. هدف از ایجاد دانش HSE نگهداری و بالا بردن سلامت و تندرستی کارگران، تاًمین ، و در نهایت ایمن نگه داشتن جامعه است.
سلامت شغلی (Occupational Health)
بررسی تندرستی و ارتباط آن با کار و محیط کار را سلامت شغلی می‌گویند. در ابتدا سلامت شغلی، به آسیب‌ها یا بیماری‌های شغلی محدود می‌شدند . اما به تدریج، بررسی‌های انجام شده مشخص کرد که سه عامل یاد شده از جمله عوامل کمک کننده به بروز بیماری های غیر شغلی نیز هستند و از این رو، دامنه سلامت شغلی گسترش یافت.
برای رسیدن به اهداف زیر بررسی سلامت شغلی در هر حرفه‌ای بسیار ضروری میباشد:
سازمان های بین المللی فعال در زمینه بهداشت حرفه‌ای
بحث بهداشت حرفه‌ای و HSE در تمامی مشاغل و در تمام دنیا بسیار مورد توجه میباشد و سازمان‌ها، انجمن‌ها و مراکز متعددی را درگیر خود کرده است که از جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
(ILO) یا سازمان بین الملل کار
(WHO) یا سازمان بهداشت جهانی
(OSHA) یا سازمان بهداشت و ایمنی صنعتی
(NFPA) یا انجمن ملی حفاظت در برابر آتش سوزی
(NIOSH) یا مرکز پژوهش‌های ملی و بهداشت و ایمنی شغلی
نقش مهم HSE در صنعت
همه ما اعتقاد داریم که در بحث بهداشت و ایمنی کار، کارگران حق دارند در محل کار خود به طور کاملا ایمن فعالیت داشته باشند و توسط کارفرما به این آگاهی برسند که در چه محیطی کار می‌کنند. از این رو هدف اصلی استانداردسازی محیط کار، جلوگیری از مرگ ناشی از کار، صدمات و ایمنی کامل کارگران است. با توجه به این امر ضروری با اطمینان دادن به کارفرمایان برای مدیریت صحیح خطرات احتمالی، میتوان بهره وری را تقویت نمود، از اقتصاد حمایت کرد و جامعه عادلانه‌تری ساخت. راهکار مدرن امروزی همان اچ اس ای است که برای تحقق این اهداف به کارگران کمک می‌کند تا بیاموزند چگونه می‌توانند در محیط کار و زندگی ایمن و سالم بمانند. دنیای کار دائما در حال تغییر و تحول است.
برای درک و تسلط بر این تغییرات ما می توانیم از علم و آگاهی استفاده کنیم و این دانش به ما کمک خواهد کرد بتوانیم به راحتی بر نارسایی‌ها غلبه کنیم. همچنین امن ترین و بهترین مکان‌ها را برای کار و تجارت به کارفرمایان و کارگران هدیه دهیم.
مهم‌ترین وظایف مهندس HSE (بهداشت حرفه ای)
جهت دستیابی به شرایط ایده آل و رفع مشکلات موجود در محیط‌های کاری، ابتدا باید عوامل زیان‌آور توسط فردی دانش آموخته که از او با عنوان مهندس بهداشت حرفه‌ای یاد می‌شود شناسایی شود. این عوامل شامل فیزیکی، شیمیایی، حوادث و بیماری‌ها می‌شوند.
وظیفه اصلی یک مهندس HSE در درجه اول اولویت قرار دادن ایمنی در محیط‌های کاری و پیشگیری و به حداقل رساندن جراحات و عوارض شغلی، دردها و رنج ها را کاهش داده و در جهت هر چه بهتر کردن وضعیت کارگران زحمتکش تلاش کند.
از دیگر وظایف مهندس بهداشت حرفه‌ای می توان به موارد زیر اشاره کرد:
مفاهیم مهم در HSE
در حوزه ایمنی صنعتی واژگان انگلیسی مهمی به کار می روند که باید با مفهوم آن ها آشنا باشیم.
(HAZARD) خطر یا مخاطره یعنی هر موضوعی که پتانسیل آسیب رسانی به انسان، سرمایه، محیط زیست و اعتبار را داشته باشد. به عنوان مثال اختلاف سطح یک HAZARD محسوب می شود زیرا پتانسیل آسیب رسانی را دارد.
(DANGER) یا قرار گرفتن در معرض یک خطر
(SAFETY) یعنی درجه یا میزان دوری از خطر
(INCIDENT) رویداد یا وقایع ناخواسته به گروهی از وقایع اطلاق میشه که فرایندهای کاری رو مختل می‌کنند.
(INCIDENT) به دو دسته تقسیم بندی می‌شود:
موارد کاربرد اچ اس ای در صنایع مختلف
با توجه به اصل ماده 85 قانون کار، برای حفظ نیروی انسانی و منابع مادی کشور رعایت دستورالعمل‌هایی الزامی است که از طریق شورای عالی حفاظت فنی (جهت تامین حفاظت فنی) و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدوین می‌شود و هدف آن جهت جلوگیری از بیماری‌های حرفه‌ای و تامین بهداشت کار و کارگر و محیط کار است. این قانون برای کلیه کارگاه‌ها، کارفرمایان، کارگران و کارآموزان تعریف شده است.
این قانون تبصره‌ای نیز دارد که بر اساس آن کارگاه‌های خانوادگی نیز مشمول تمام مقررات این اصل بوده و مکلف به رعایت اصول ایمنی و بهداشت کار هستند. همچنین با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از نیروی کار در بخش بهداشت و درمان مشغول ارائه خدمات میباشند طبق دستور العملی باید مراکز بهداشتی درمانی که دارای حداقل 25 شاغلند، رئیس یا مدیر مرکز بهداشتی درمانی کمیته‌ای به نام کمیته حفاظت فنی و
بهداشت کار تشکیل دهد.
